آیا قانون ما درکی از مفهوم پلتفرم دارد؟

حکم زندان برای مدیر پلتفرم آپارات بابت ویدیوی آپلودی یکی از کاربران، ازاین‌جهت برای کارآفرینی آنلاین در ایران غم‌انگیز است که ۲۴ سال از سال ۱۹۹۶ و تصویب قانون مصونیت در برابر مسئولیت پلتفرم‌های آنلاین در آمریکا (معروف به section 230a) می‌گذرد اگر دنبال دلایلی می‌گردید که چرا در سال‌های بعد پلتفرم‌های بزرگی همچون فیسبوک، توییتر و یوتیوب در آمریکا شکل گرفتند یکی از مهم‌ترین دلایل، زمینه‌های قانونی مناسب کارآفرینی پلتفرمی بود که همان اوایل همه‌گیری اینترنت به‌سرعت در آمریکا (در مقایسه با دیگر کشورها)، فراهم شد. در واقع آمریکا و بعداً سایر کشورها خیلی زود فهمیدند که باید تکلیف ناشر و مسئولیتش را از پلتفرم و بستر جدا کنند تا زمینه‌های نوآوری در پلتفرم فراهم شود و کارآفرینان به‌جای مسئولیت قانونی انتشار، روی توسعه‌ی خود تمرکز کنند. حتی وقتی در آمریکا صحبت از مسئولیت ناشر و سلب مسئولیت پلتفرم شد، از قوانین موجود استفاده شد و ۲۳۰a تنها تفسیر جدیدی از قوانین موجود بود.

این تفسیر سخت نبود: اگر کسی بر روی دیوار خانه‌ی شما فحش یا شعار بنویسد، شما را به‌خاطر داشتن دیوار یا پاک نکردن فحش نباید به زندان بیندازند. آن‌قدر دامنه‌ی این اختیارات و سلب مسئولیت پلتفرم‌ها در کشورهای دیگر باز است که به خاطر دادن اختیار نظارت به خود آنها و حتی دادن اختیار طراحی شیوه‌نامه‌های آن به خودشان (آیا محتوا رو خود نظارت یا حذف کنند یا نظارت را به کاربران محول کنند یا هیچ نکنند) تحت انتقاد هستند. اگرچه انتقادات به شیوه‌ی نظارت چه در کشورهای دیگر و چه در ایران وجود دارد، به‌خاطر رشد سریع پلتفرم‌ها نیاز به نظارت بیشتر و حذف محتوا (برخلاف نظرات کسانی که این «توانایی» را مخالف آزادی بیان می‌دانند) احساس می‌شود، ولی در هیچ‌جا «به‌خاطر انتشار محتوا» پلتفرم را محکوم نمی‌کنند. در واقع تشویق پلتفرم‌ها به نظارت بیشتر و انتقاد به آنها برای نظارت کم، سیاست درستی است، اما محکومیت پلتفرم‌ها به خاطر انتشار محتوا و هم‌مسئولیت دانستن آنها با ناشر، نه‌تنها جلوی هرگونه توسعه‌ی پلتفرمی را در ایران می‌گیرد بلکه مثال تخریب هر دیوار شهر به علت داشتن شعار بر آن است. مشکل امروز پیش‌آمده برای آپارات را نباید از دریچه‌ی انتقاد به فیلترینگ یوتیوب یا انتقادات به شیوه‌ی نظارت آن یا حتی رقابت دید.

هرکسی که به نحوی به توسعه‌ی کسب‌وکار پلتفرمی در ایران علاقه‌مند یا فعال است باید برای شفاف‌سازی قانونی مسئولیت پلتفرمی تلاش کند. این مسئله محدود به آپارات نخواهد بود و از شیپور و دیوار گرفته تا هزاران پلتفرم کوچک دیگر را هم روزی در بر خواهد گرفت.

ما هم در اخبار رسمی به عنوان پلتفرم انتشار خبر از کسب‌وکارها، ده‌ها هزار خبر منتشر کرده‌ایم که میلیون‌ها بار در سایر رسانه‌ها بازنشر شده‌اند از نزدیک به سختی کار راه‌اندازی و مدیریت یک کسب‌وکار پلتفرمی و مسئولیت‌های آن با وجود همه‌ی نظارت‌ها و احراز هویت‌های پایه آگاهم و این را به عنوان پیش‌فرض‌های کار پذیرفته‌ایم ولی عدم شفافیت مسئولیت پلتفرمی، مشکل بزرگ ما و همه‌ی کسب‌وکارهای پلتفرمی دیگر ایران است.